วันที่ 10 พฤศจิกายน 2566 นายศุภศิษย์ กอเจริญยศ ผู้ว่าราชการจังหวัดอุบลราชธานี พร้อมด้วยผู้ช่วยศาสตราจารย์จุรีรัตน์ กอเจริญยศ นายกเหล่ากาชาดจังหวัดอุบลราชธานี ร่วมกับส่วนราชการ รัฐวิสาหกิจ มูลนิธิเจ้าคำผง และประชาชนชาวจังหวัดอุบลราชธานี ประกอบพิธีบวงสรวงสดุดีวีรกรรมพระประทุมวรราชสุริยวงษ์ (เจ้าคำผง) เพื่อแสดงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษ และเผยแพร่เกียรติคุณของพระประทุมวรราชสุริยวงษ์ (เจ้าคำผง) ผู้ก่อตั้งเมืองอุบลราชธานี 

พิธีมีการอัญเชิญเครื่องยศเจ้าเมืองตามแบบโบราณ จากวัดหลวงมายังอนุสาวรีย์พระประทุมวรราชสุริยวงษ์ (เจ้าคำผง) ภายในมณฑลพิธีสนามทุ่งศรีเมือง เพื่อประกอบพิธีบวงสรวง สักการะสดุดีวีรกรรม ผูกผ้าแพร คล้องมาลัยกร และวางขันหมากเบ็ง การแสดงรำถวายมือของหัวหน้าส่วนราชการในจังหวัด ร่วมกับประชาชน นักเรียน นักศึกษา ชาวเมืองอุบลราชธานี 

ผู้ว่าราชการจังหวัดอุบลราชธานี กล่าวสดุดีวีรกรรมพระประทุมวรราชสุริยวงษ์ (เจ้าคำผง) ว่า ในนามของทุกภาคส่วน และประชาชนชาวจังหวัดอุบลราชธานี ขอกล่าวสดุดีวีรกรรม แด่ดวงพระวิญญาณพระประทุมวรราชสุริยวงษ์ (เจ้าคำผง) ดังนี้

พระประทุมวรราชสุริยวงษ์ (เจ้าคำผง) บุตรของพระเจ้าตาและนางบุศดี เกิดเมื่อปีพุทธศักราช 2252 ที่นครเวียงจันทน์ เป็นหลานปู่เจ้าปางคำ ราชวงศ์เชียงรุ้ง เจ้าปางคำ ได้อพยพมาสร้างเมืองหนองบัวลุ่มภู (หนองบัวลำภู) หรือนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน

เจ้าคำผงได้เสกสมรสกับเจ้านางตุ่ย ธิดาอุปราชธรรมเทโว อนุชาของพระเจ้าองค์หลวงไชยกุมาร เจ้านครจำปาศักดิ์ ได้รับแต่งตั้งเป็นพระประทุมสุรราช เมื่อปีพุทธศักราช 2323 อันเป็นตำแหน่งนายกองใหญ่คุมเลก (ชายฉกรรจ์ไพร่ อยู่ที่บ้านดู่ บ้านแก ขึ้นกับนครจำปาศักดิ์ 

ปีพุทธศักราช 2329 ได้ย้ายครอบครัวและไพร่พลจากบ้านดู่ บ้านแก มาตั้งบ้านเมืองใหม่ ที่ตำบลห้วยแจระแม โดยพระบรมราชาอนุญาตในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก และตั้งชื่อ เมืองนี้ว่า "เมืองอุบล"

จากการร่วมปราบกบฏอ้ายเชียงแก้ว ในปีพุทธศักราช 2334 พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก จึงโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งพระประทุมสุรราช (เจ้าคำผง) เป็นพระประทุมวรราชสุริยวงษ์ (เจ้าคำผง) และยกฐานะเมืองอุบลเป็น "เมืองอุบลราชธานี ศรีวนาลัย ประเทศราช"

ต่อมา เมื่อปีพุทธศักราช 2515 ได้แยกพื้นที่บางส่วนไปจัดตั้งเป็นจังหวัดยโสธร และ เมื่อปีพุทธศักราช 2536 ได้แยกพื้นที่บางส่วนจัดตั้งเป็นจังหวัดอำนาจเจริญ 

กรณียกิจของพระประทุมวรราชสุริยวงษ์ (เจ้าคำผง) ที่สำคัญมี ดังนี้

1. การก่อตั้งเมืองอุบลราชธานี และการสร้างวัดวาอารามต่าง ๆ หลังจากสร้างเมืองบริเวณดงอู่ผึ้งริมฝั่งแม่น้ำมูล โปรดให้สร้างวัดหลวงเพื่อเป็นที่สถิตของท่านหอเจ้าหลักคำ ต่อมามีการสร้างวัดเหนือ วัดกลาง วัดใต้ วัดป่าใหญ่ และวัดหนองยาง

2. การปกครองและศาสนา ท่านปกครองไพร่ฟ้าประชาชนด้วยความเป็นธรรม และสงบเรียบร้อย ซึ่งเห็นได้จากการทำนุบำรุงการศาสนาและการศึกษาในเขตเมืองอุบลราชธานี

3. ด้านสงคราม พระประทุมวรราชสุริยวงษ์ (เจ้าคำผง) เป็นทหารเอกในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ได้เข้าช่วยเหลือการสงครามระหว่างไทยกับหัวเมืองประเทศราชหลายครั้ง จนถือว่าเป็นเมืองข้าหลวงผู้จงรักภักดีต่อกรุงเทพฯ และมีส่วนในการปราบปรามความไม่สงบที่เกิดขึ้นในหัวเมือง เช่น สงครามปราบเขมร ในปีพุทธศักราช 2323 และร่วมปราบกบฎอ้ายเชียงแก้ว จนพรรคพวกอ้ายเชียงแก้วราบคาบ

พระประทุมวรราชสุริยวงษ์ (เจ้าคำผง) ครองเมืองอุบลราชธานี มาตั้งแต่ปีพุทธศักราช 2321 จนกระทั่งปีพุทธศักราช 2338 รวม 17 ปี จนถึงแก่พิราลัย เมื่อวันที่ 10 เดือนพฤศจิกายน พุทธศักราช 2338 สิริอายุได้ 85 ปี ทำนกหัสดีสิงค์ประกอบเมรุ เผาที่ทุ่งศรีเมือง อำเภอเมืองอุบลราชธานี แล้วเก็บอัฐบรรจุธาตุไว้ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของเมือง ปัจจุบันได้นำอัฐไปไว้ที่วัดหลวง อำเภอเมืองอุบลราชธานี

คุณงามความดีของพระประทุมวรราชสุริยวงษ์ (เจ้าคำผง) ที่ได้สั่งสมไว้ อันเปรียบเสมือนเปลวไฟที่ลุกโชติช่วงในดวงใจของชาวอุบลราชธานีทุกคน เกียรติคุณของท่านนั้นหาได้เสื่อมคลายไปจากจิตใจของลูกหลานชาวอุบลไม่

วันนี้เป็นวันที่ลูกหลานชาวอุบล ได้พร้อมใจกันรำลึกถึงพระคุณท่าน จึงจัดให้มีพิธีบวงสรวงและสดุดีวีรกรรมท่าน ขึ้น ณ อนุสาวรีย์พระประทุมวรราชสุริยวงษ์ (เจ้าคำผง) บริเวณทุ่งศรีเมือง อำเภอเมืองอุบลราชธานี จังหวัดอุบลราชธานี แห่งนี้

"ขอบารมีพระประทุมวรราชสุริยวงษ์ (เจ้าคำผง) และบรรพชนได้ปกปักรักษาคุ้มครองลูกหลานผู้สืบสานงานสร้างบ้านแปงเมือง ให้มีความวัฒนาถาวรสืบไปด้วยเทอญ"