ผ้าทอลวดลายผึ้งหยาดอำพันภูจอง

จากการค้นพบผึ้งหายากชนิดใหม่ของโลก เมื่อวันที่ 24 มีนาคม 2565 ซึ่งมีรายงานการค้นพบเพียงแห่งเดียวที่อุทยานแห่งชาติภูจองนายอย อำเภอนาจะหลวย จังหวัดอุบลราชธานี โดยผู้วิจัยอาจารย์ประพันธ์ ไตรยสุทธิ์ สาขาวิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี ร่วมกับ คณะนักวิจัยจากศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านกีฏวิทยา ชีววิทยาของผึ้ง ความหลากหลายทางชีวภาพของแมลงและไร ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

โดยผึ้งกลุ่มนี้ได้รับการตั้งชื่อว่า “ผึ้งหยาดอำพันภูจอง” (Anthidiellum phuchongensis Nalinrachatakan & Warrit, 2021) ตามลักษณะของการใช้ยางไม้สีเหลืองสร้างปากทางเข้ารัง เมื่อกระทบแสงจะส่องประกายสวยงาม ผึ้งชนิดนี้จัดอยู่ในสกุล Anthidiellum สกุลย่อย Ranthidiellum ผึ้งกลุ่มดังกล่าวเป็นผึ้งหายากแห่งดินแดนอุษาคเนย์ ที่เคยมีการค้นพบก่อนหน้าเพียง 4 ชนิดในโลกเท่านั้น



บทบาทของมหาวิทยาลัยกับการพัฒนาท้องถิ่น

หลังจากการค้นพบผึ้งหายากชนิดใหม่ของโลก เพื่อเป็นการสร้างการรับรู้ให้ชุมชนตระหนักถึงความสำคัญในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และให้งานอนุกรมวิธานและความหลากหลายทางชีวภาพเกิดประโยชน์ต่อชุมชนในท้องถิ่น “อนุกรมวิธาน ขายได้” ผู้วิจัยจึงได้นำเรื่องราวของผึ้งหยาดอำพันภูจองไปสร้างงานศิลปะ โดยนำลวดลายของผึ้งประยุกต์เข้ากับผลิตภัณฑ์ของชุมชนบ้านดงสว่าง อำเภอนาจะหลวย จังหวัดอุบลราชธานี ผลิตภัณฑ์ผ้าฝ้ายทอมือย้อมสีธรรมชาติ จากภูมิปัญญาท้องถิ่น ชุมชนสามารถผลิตได้เอง รายได้ส่งถึงชุมชนโดยตรง ตั้งแต่การปลูกฝ้ายพันธุ์พื้นเมืองที่ส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่น ผ่านกรรมวิธีดั้งเดิม อิ้วฝ้าย ดีดฝ้าย เข็นฝ้าย จนเป็นเส้น นำไปย้อมด้วยสีที่ได้จากเปลือกไม้ ใช้เทคนิคการทอผ้าขิด ทอเป็นลวดลายผึ้งหยาดอำพันภูจอง ร้อยเรียงเรื่องราวจาก “ผึ้ง สู่ ผ้า” เป็นการยกระดับสร้าง “คุณค่า สู่ มูลค่า” และสร้างอัตลักษณ์เฉพาะถิ่นให้กับผลิตภัณฑ์ชุมชน



ผลิตภัณฑ์จากผ้าฝ้ายทอมือย้อมสีธรรมชาติ ที่มีลวดลายของผึ้งหยาดอำพันภูจอง ได้รับความนิยมและเป็นที่ต้องการอย่างมาก สร้างรายได้ให้กับสตรี และผู้สูงวัย เกิดการสร้างอาชีพให้กับแรงงานคืนถิ่นที่ได้รับผลกระทบจากสถานการณ์โควิด 19 ชุมชนตระหนักถึงความสำคัญของความหลากหลายทางชีวภาพ สร้างการรับรู้ ความภาคภูมิใจ ร่วมอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถิ่นและภูมิปัญญา และหวงแหนทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่ รวมทั้งโรงเรียนดงสว่างวิทยา ร่วมสืบสานการทอผ้าในหลักสูตรภูมิปัญญาท้องถิ่น เพื่อให้เกิดสำนึกรักวัฒนธรรมภูมิปัญญาดั้งเดิม สืบสาน สร้างความยั่งยืนให้เกิดขึ้นในชุมชน ผลงานวิจัยนี้เป็นการสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับผลิตภัณฑ์ผ้าทอ สร้างอัตลักษณ์และความแตกต่าง และสร้างแรงบันดาลใจจากความหลากหลายทางชีวภาพของทรัพยากรธรรมชาติในท้องถิ่น ลวดลายผึ้งหยาดอำพันภูจองในผ้าที่ได้จึงมีความสอดคล้องกับแนวคิดเศรษฐกิจสร้างสรรค์



ประโยชน์ที่จะเกิดขึ้นกับชุมชน

การนำผลงานวิจัยมาประยุกต์ให้กับผลิตภัณฑ์ชุมชน สามารถสร้างรายได้ให้กับสตรีและผู้สูงวัย เกิดการสร้างอาชีพให้กับแรงงานคืนถิ่นที่ได้รับผลกระทบจากสถานการณ์โควิด 19 อีกทั้งกระตุ้นชุมชนตระหนักถึงความสำคัญของความหลากหลายทางชีวภาพ สร้างการรับรู้ ความภาคภูมิใจ ร่วมอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถิ่นและภูมิปัญญา และหวงแหนทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่ รวมทั้งโรงเรียนดงสว่างวิทยา ร่วมสืบสานการทอผ้าในหลักสูตรภูมิปัญญาท้องถิ่น เพื่อให้เกิดสำนึกรักวัฒนธรรมภูมิปัญญาดั้งเดิม สืบสาน สร้างความยั่งยืนให้เกิดขึ้นในชุมชน

ผลงานวิจัยนี้เป็นการสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับผลิตภัณฑ์ผ้าทอ สร้างอัตลักษณ์และความแตกต่าง และสร้างแรงบันดาลใจจากความหลากหลายทางชีวภาพของทรัพยากรธรรมชาติในท้องถิ่น ลวดลายผึ้งหยาดอำพันภูจองในผ้าที่ได้จึงมีความสอดคล้องกับแนวคิดเศรษฐกิจสร้างสรรค์ และได้รับการสนับสนุนจากพัฒนาสังคมอำเภอนาจะหลวย ขับเคลื่อนประสานความร่วมมือ ประชาสัมพันธ์เพื่อถ่ายทอดเทคโนโลยีสู่ชุมชนทอผ้าในอำเภอนาจะหลวยที่มีความประสงค์นำลายผึ้งไปพัฒนาต่อยอด



การขับเคลื่อนการใช้ประโยชน์จากงานวิจัยสู่การสร้างเศรษฐกิจชุมชนฐานราก

จากผลงานวิจัย สู่การบูรณาการร่วมกับชุมชนในการสร้างลวดลายผึ้งหยาดอำพันภูจองลงบนผืนผ้า สร้างเอกลักษณ์ผลิตภัณฑ์ชุมชนท้องถิ่น โดยกลุ่มสตรีทอผ้าบ้านดงสว่าง ทอผ้าฝ้ายทอมือย้อมสีธรรมชาติลวดลายผึ้งหยาดอำพันภูจอง ออกจำหน่ายเป็นผ้าคลุมไหล่ ผ้าพันคอ ตัดเย็บเป็นเสื้อ ย่าม และนำสินค้าไปร่วมจำหน่ายในงานอำเภอ จังหวัด งานอุตสาหกรรมภาคฯ ที่ได้รับการประสานจากพัฒนาสังคมอำเภอ ไบเทค บางนา กรุงเทพฯ และได้รับการสนับสนุนจากพัฒนาสังคมอำเภอนาจะหลวย ขับเคลื่อนประสานความร่วมมือ เสนอเป็นลายผ้าประจำอำเภอนาจะหลวย เป็นการส่งเสริมมรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำค่าการสวมใส่ผ้าทอพื้นเมืองลายอัตลักษณ์ประจำท้องถิ่น ให้คนในพื้นที่ได้เกิดความภาคภูมิใจในทรัพยากรธรรมชาติและความหลากหลายทางชีวภาพของผืนป่าที่อุดมสมบูรณ์ อันจะก่อให้เกิดการพัฒนาเชิงพื้นที่ กระตุ้นเศรษฐกิจฐานราก กระจายรายได้สู่ชุมชนอย่างทั่วถึง และนำไปใช้ประโยชน์ได้อย่างแพร่หลาย
Sticky